پیرامون وبلاگ و وبلاگ‌شهر (1)

وبلاگ‌ها، بزرگ‌ترين نشردهندگان زبان فارسی
يادداشت «آقای آشوری! جوانان را از لولوی زبان نترسانيد!» نوشته‌ی ف.م. سخن در درون خود پيامی دارد که تأمل برمی‌انگيزد: زبان -در جوهر خود- وسيله‌ی ارتباطی انسان‌ها است، پس با پيچيده‌کردن آن، در اين ارتباط وقفه و سد ايجاد نکنيد. پيام نويسنده‌ی يادداشت، گوياتر از آن است که نيازی به حاشيه‌نويسی هم‌چون منی داشته باشد. در کنارش، لازم می‌دانم که موافقت آشکار خود را با اين پيام اعلام نمايم و از ديگرانی نيز که چنين می‌انديشند همين را بخواهم به دو دليل عمده: ۱- شجاعت در ابراز چنين نظری و ايستادن بر چنين ايستاری ستودنی است و بايستی قدر دانسته شود، پس به عنوان مکمل، ۲- لازم است با حمايت از چنين ديدگاهی، به نشر و بقای آن ياری رسانيم.

هرچند من زير و بم زبان فارسی را به حد کفايت می‌دانم و می‌شناسم، ولی ورود به بحثی زبان‌شناسانه، اهل خبره را می‌طلبد که من از آن‌جمله نيستم. در واقع آن‌ نکته‌ای که من‌را به نگاشتن اين يادداشت وا داشت، نگاه متضاد دو نسل به "رسالت زبان" -و به‌تبع آن، نقشی که برای آن قائل است- بود که در پيامی ذيل يادداشت مزبور نمود کرده بود. در اين پيام،‌ نويسنده مدعی شده بود که «ادبيات فارسی مرهون دانشمندانی مثل آقای آشوری می‌باشد» که شخصاً اعتباری برای اين حرف قائل نيستم. واقعيت اين است که پايايی ادبيات فارسی -با در نظرگرفتن مجموع فراز و نشيب‌هايی که در طی هزاره‌ی عمر خود داشته- مرهون بسياری از عوامل و اشخاص بوده که يکی از آن‌ها می‌تواند آقای داريوش آشوری باشد. می‌خواهم بگويم‌: بردن گستره‌ی ادب فارسی به زيرمجموعه‌ی يک شخص يا تعدادی از افراد هم‌طبقه که با نام "ادبا" شناخته می‌شوند، نامی جز فروکاستن آن و نيز ناديده‌گرفتن ديگر عوامل کليدی ندارد. ملموس‌ترين مثال در اين باب شايد خدمتی باشد که وبلاگشهر فارسی به گستراندن زبان فارسی کرده است و می‌کند؛ وبلاگشهری که آقای آشوری و بعضی ديگر از "ادبا"، از هم‌ياری در آن گريزان‌اند.

اگر بپذيريم که هر زبانی در تعامل، اثرگيری و رقابتی تنگاتنگ[1] با ديگر زبان‌ها است، بنابراين گستراندن و به تثبيت‌رساندن آن می‌تواند يکی از رموز ماندگاری‌اش شمارده‌ شود. درست اين‌جاست که در کنار پالايش و پيراستن زبان (يعنی "کيفيت" که مد نظر آقای آشوری و ديگر زبان‌شناسان است)، "کميت" نيز به شرط‌های بالندگی آن اضافه می‌شود. اگر امروز به‌تقريب، بيش از هفتاد درصد توليد زبان فارسی مختص به وبلاگ‌هاست و اين مثلاً باعث شده که تعداد وبلاگ‌های فارسی را به مرز صدهزار و چهارمين رتبه در جهان برساند، پس با يک حساب سرانگشتی می‌توانيم گفت که سه سال پيش، حجم توليد زبان فارسی لااقل فاقد اين هفتاد درصد بوده است. اگر همين هفتاد درصد امروزه ماکروسافت[2] را وادار کرده که زبان فارسی را نيز به‌حساب آورد و از آن پشتيبانی کند و فارسی نيز به خانواده‌ی زبان‌های تکنولوژی -يا بين‌المللی- راه يابد،‌ اين بزرگ‌ترين پيروزی برای اين زبان تلقی تواند شد. مراد اين است که مرهون دانستن زبان فارسی به کار زبان‌شناسی چند کارشناس، خود خطايی کارشناسانه است! پس، اين درست نيست که ادبا با تحقير ضمنی اين موج خودجوش، و "کژ و مژ" خواندن اين تلاش مثبت، باعث سرخوردگی نويسندگان و نيز انحراف افکار عمومی -از آن‌چه که به‌راستی سبب اصلی گسترش زبان فارسی بوده است- شوند. در نتيجه، گسترش و پايايی زبان فارسی، به کارکرد شخص يا انجمنی ويژه وابسته نيست و در اين امر، بسياری از عوامل دخيل‌اند که همه در کنار هم معنا می‌يابند.

توضيحات:
1- تاريخاً ثابت گشته که پيشروی يک زبان به پسروی ديگری می‌انجامد. در بسياری از کشورها، يک زبان محلی ديگر زبان‌ها را بلعيده است، مثل انگليس يا فرانسه. امروز نيز زبان انگليسی، نَفـَس بسياری از زبان‌ها را گرفته است. به همين خاطر، گسترش‌دادن زبان در عرصه‌ی جهانی (که "کميت" به حساب می‌آيد) در کنار پيراستن و گسترش درونی آن (واژه‌سازی، يکدست‌سازی، اصلاح دستوری و ... که "کيفيت" است) نقش به‌سزايی را در زنده‌نگه‌داشتن آن ايفا می‌کند.
2- ماکروسافت -بر اساس سياست و خط مشی‌يی ناگفته- در تمام اين سال‌ها سعی می‌کرد که زبان فارسی را ناديده بگيرد،‌ امّا مثلاً،‌ از دوگونه خط آذری حمايت می‌کرد!

پی‌نوشت:
1- از لحاظ کيفی نيز وبلاگ‌ها نقش به‌سزايی در رواج و جاانداختن فرم نوشتاری (ويرايشی) داشته‌اند. گزافه نيست اگر گفته شود: کل مقالات و کتاب‌های چاپی که در باره‌ی آيين نگارش و فاصله‌گذاری در همه‌ی اين سال‌ها منتشر شده‌اند، با مطالب وبلاگی اخير در همين باره، از بابت تأثيرگذاری بر نويسندگان جوان برابری نتوانند کرد. هرچند که اين آيين از همان بستر روييده و بسياری از همان پيشنهادات را به‌کار گرفته است، ولی در کل پديدآمدن يک استاندارد قابل قبول طوری که هم‌اکنون مشاهده می‌کنيم، و رواج گسترده‌ی آن که قريب‌به‌اتفاق وبنگاران جدّی را تابع خود کرده است، مرهون تلاش و هم‌ياری خودجوش خود وبلاگ‌نويسان بوده است. برای نمونه: [+] [+]